Karine Nicolay: "Leren mag voor iedereen een feestje zijn!"

Wat kenmerkt voor jou een goede L&D-er? Waarom?

"Wat me dit jaar het meeste aansprak was de zin ‘het recht je eigen pad te mogen bewandelen’. Voor mij persoonlijk is dat ook de essentie van (levenslang) leren. Mensen die willen (bij)leren moeten daarin hun eigen weg mogen volgen. Leren kan zo leuk en boeiend zijn als je mag vertrekken vanuit je eigen nieuwsgierigheid, verwondering, drijfveren. Dat geldt voor iedereen, voor kinderen, maar zeker ook nog voor volwassenen. Een goede L&D-er speelt daar volgens mij op in. In een bedrijf of organisatie moeten natuurlijk de dingen gedaan worden die moeten gedaan worden, en er moeten (mogen) ook dingen geleerd worden. Zoek als L&D-er uit waar de natuurlijke interesses, talenten of motivatie van mensen liggen en laat hen zelf met een voorstel komen over hoe ze daarmee liefst mee aan de slag gaan. Zet hier en daar een wegwijzertje op hun pad of wijs ze mogelijke richtingen aan als ze het spoor even bijster zijn. Dan krijg je volgens mij als bedrijf heel veel gedaan van wat er sowieso moet gebeuren én heb je gelukkige medewerkers die daar veel voor over zullen hebben. Heel belangrijk is dat deze manier van leren en werken moet mogelijk zijn voor iédereen, niet alleen voor hoger opgeleiden. Leren mag voor iedereen een feestje zijn. Niet voor niets kozen we ‘Lang Leven Leren’ als naam voor ons project. Wij dromen ervan dat -ooit - iédereen kan leven, leren en werken met zin, in de dubbele betekenis van ‘met goesting’ maar ook ‘als zinvol ervaren’. Een utopie of naïef? Misschien, maar het nastreven waard."

Wat is de belangrijkste les die jij hebt geleerd in je carrière?

"Moeilijke vraag, want er zijn er zoveel! Zelf volgde ik ook wat je een niet-alledaags parcours kan noemen. Als ik er nu op terugkijk maakte ik mijn ‘volg-je-eigen-pad’-filosofie helemaal waar. Na het middelbaar was ik de schoolbanken meer dan beu en zwierf ik een tijdje rond in niemandsland tot ik een job op een drukkerij op de kop tikte (waar ik razendsnel leerde typen, een vaardigheid waar ik nu nog elke dag de vruchten van pluk). Tof, maar na enkele jaren had ik door dat ik toch niet heel mijn leven alléén razendsnel wou blijven typen en begon ik – toen wél supergemotiveerd - aan een universitaire economische opleiding, in avondonderwijs, want overdag bleef ik werken." 

"Vijf zombie-jaren later nam ik, na de eerste Zwarte Zondag, een job aan in een integratiecentrum, totaal niet in de lijn van mijn studies maar des te meer uit innerlijk engagement. Daarna vierde ik ettelijke jaren mijn passie voor ‘klare taal’ bot bij Wablieft, een krant in eenvoudige taal uitgegeven door het Ondersteuningscentrum voor Volwassenenonderwijs (Vocvo). Tussendoor, en dankzij het systeem van loopbaanonderbreking, ging ik samen met mijn partner ook nog eens 20 maanden – te voet – op wereldreis, waar ik eerlijk gezegd meer leerde dan op alle schoolbanken samen. Met die ervaring en de ervaring die ik opdeed in enkele Europese Erasmus+ projecten kon ik als docent en ‘maatschappelijke dienstverlener’ aan de slag in een hogeschool, vervolgens bij het Europese platform voor volwasseneneducatie EPALE. Zo rolde ik uiteindelijk in de job die ik nu doe als nationale coördinator in Vlaanderen voor de Europese Agenda voor Volwasseneneducatie." 

"Op mijn hele traject leerde ik zoveel en ‘permanent’ zoals men dat ook wel eens noemt. Ook in mijn job nu leer ik elke dag bij. Als dat zou wegvallen, zou ik de job niet half zo graag meer doen. Maar als je me dan toch vraagt wat écht de belangrijkste lessen zijn die ik leerde, dan denk ik aan 3 dingen. Het eerste is een les ‘leren leren’ die ik kreeg van zuster Monica in het 2^de jaar van het middelbaar en die ik sindsdien al heel mijn leven toepas, nu nog. De tweede komt van wijsgeer Lao Tse namelijk dat ‘ook een mars van duizend mijl begint met de eerste stap’, wat vertrekken op wereldreis net iets makkelijker maakte. En de derde – nog altijd mijn leidraad in het leven – haal ik uit een gedicht ‘De Utopie’ van schrijver Eduardo Galeano. Vrij vertaald gaat dat:

De Utopie

Ze ligt aan de horizon.

Ik ga twee passen vooruit,

en zij gaat twee passen van me weg.

Ik loop tien passen,

En de horizon schuift tien passen op.

Hoe hard ik ook stap,

Nooit haal ik haar in.

Waartoe dient dan de utopie?

Precies daartoe: om te stappen."

Hoe zie jij de wereld van L&D in de toekomst evolueren?

"Om te weten hoe de wereld zal evolueren heb je een glazen bol nodig, en die heb ik jammer genoeg niet. Ontegensprekelijk zitten we in een tijd van grote transities. Verschillende trends wijzen daar op, al moet je daar ook voorzichtig in zijn, weten we sinds kort. Voor de kickoff van ons project in oktober vroegen we aan digitaal ondernemer en transformatiestrateeg Jo Caudron hoe hij de toekomst van ons leven, leren en werken zag. Hij ziet natuurlijk de digitale krachten die alle sectoren dwingen om een nieuwe positie in te nemen, maar volgens hem is dit slechts een begin en breekt binnenkort de storm pas echt goed los. Toch is hij hoopvol." 

"Mijn hoop is dat het concept van de 4D-loopbaan overal en voor iedereen doorbreekt, en dat het niet meer moet gaan zoals in dat liedje van Vuile Mong. Daar begint het leven van Jean-Pierre in de crèche en het eindigt in het ‘ouw-mannekeshuis’. Overal begint Jean-Pierre er hoopvol aan: nu gaat HET LEVEN beginnen, de vogeltjes, de bloemetjes… En zijn hartje gaat van boem, boem, boem…. Maar overal blijkt het dan toch weer… een ‘apenkot’ te zijn. Van de crèche gaat het naar de school waar ‘de grootste aap van voor staat en de zotste kuren voordoet’. En dat wordt er niet beter op in het leger, de fabriek tot aan zijn pensioen en uiteindelijk het rusthuis waar zijn hartje - dat heel zijn leven vol verwachting klopte - voor een laatste keer ‘boem’ zegt! “Ja maar”, kan je zeggen, “dat was vroeger maar die tijd is al lang voorbij!” Voor een deel van de mensen gelukkig wel, maar voor velen is dat nog altijd min of meer de realiteit. In een 4D-loopbaan lopen leren, werken, rusten en zorgen veel meer door elkaar. Leren doe je immers niet alleen op de schoolbanken, ook op je werk, in je gezin of in de vereniging waar je je voor engageert liggen er zoveel leerkansen. Rusten mag/moet ook niet alleen als je met pensioen gaat. Zorgen voor jezelf of voor anderen moet kunnen op momenten dat het echt nodig is. En voor iedereen zal deze combinatie anders zijn. Dat moet toch kunnen?" 

"Ook het concept van ‘flexibel leren’ spreekt mij erg aan. De directeur van Skills Norway hoorde ik dit recent als volgt formuleren: “flexible learning places the learner at the centre by offering an educational environment with several alternatives for how the learning can be carried out. Criteria for flexibility include time, place, scope, progression, assessment, formalization, interaction and content.” Ik merk bij mijn eigen kinderen dat zij hier helemaal klaar voor zijn, maar dat er tussen hun droom en daad nog heel wat obstakels op hun weg liggen. Onderwijstechnoloog Bart Boelen had het daar ook over op onze kickoff. Daarom ben ik zo enthousiast over de European Education Area die er binnenkort aankomt en waar hoopvolle voorstellen voor leven, (levenslang) leren en werken instaan. L&D heeft volgens mij een belangrijke rol om de dialoog aan te gaan met haar medewerkers en mogelijke obstakels uit de weg te ruimen. Als inspiratie voor anderen roepen wij in ons project ‘pioniers, doeners, denkers en dromers’ op om eigen kleine en grote voorbeelden te delen die een omslag kunnen maken in de manier waarop we (denken over) leven, leren en werken."

Zijn er trends in de wereld van L&D of de arbeidsmarkt in het algemeen die jou zorgen baren?

"Experten waarschuwen dat de coronacrisis zal zorgen voor een grotere sociale kloof en dat de meest kwetsbaren dreigen het grootste slachtoffer te worden. Heel wat mensen zullen zich moeten bijscholen of herscholen. Daarbij zullen ze hulp nodig hebben van mensen en organisaties die hen bijstaan op hun leerpad, bijvoorbeeld met loopbaanbegeleiding en geschikte opleidingstrajecten. 2021 is alvast uitgeroepen tot het ‘Jaar van de opleiding’ en dat zal nodig zijn. En het blijft blijkbaar ook heel moeilijk om van de ene sector naar de andere over te stappen. De voorbije maanden zagen we dat de ene sector kampte met hoge werkloosheid terwijl een andere smeekte om arbeidskrachten. Maar de overstap maken, bleek niet zo simpel. Toen we op reis waren – lang geleden – zagen we in veel landen dat dit totaal geen probleem was. Zo kwamen we bijvoorbeeld in Nieuw-Zeeland een taxichauffeur tegen die in een vorig leven nog professor was geweest. Hij had uit eigen keuze en met volle goesting deze overstap gemaakt. Niemand keek daar van op. Of de jonge werkneemster van Microsoft in Seattle die enkele maanden later wetenschappelijk onderzoek op de Antarctica-basis ging doen. Dat zijn maar enkele voorbeelden uit de vele. De corona-crisis heeft ons ook nu alweer veel geleerd, dus de hoop op creatieve oplossingen is groot."

Wat zou jijzelf het komende jaar graag bijleren, aanleren of afleren?

"Belangrijk om te beseffen is dat we problemen niet kunnen oplossen met de denkwijze die ze veroorzaakte. Daarom vind ik de visie van Leen Gorissen van Studio Transitio heel intrigerend en inspirerend. Op zich is de mens nog maar een jonge soort en het is dus ook normaal dat we met een hele hoop duurzaamheidsvragen zitten. Leen vraagt zich af of we wel de juiste dingen leren, en of we niet beter een aantal dingen zouden verleren. Eén van de belangrijkste dingen die we zouden moeten afleren is de illusie dat wij als mensen boven en buiten de natuur staan. “We zijn de natuur en wat we de natuur aandoen, doen we onszelf aan”, zegt ze. Ze stelt dat samenwerking belangrijker is dan competitie alhoewel we ons nu meestal nog zo blijven organiseren. Haar vraag is wat we van de natuur kunnen leren over samenwerking. Want als daar niet wordt samengewerkt, dan houdt het op den duur op. Door te leren van de natuur kunnen we misschien betere teams, organisaties en overheidsinstellingen bedenken. Dat kan door niet zozeer te focussen op efficiëntie-denken, maar meer op essentie-denken. Misschien kunnen we onze Industriële intelligentie beter gaan afbouwen en onze natuurlijke intelligentie wat meer gaan aanscherpen. Dat vind ik boeiende concepten waarover ik graag wil bijleren."